Љубителите на книги не можат да си го замислат својот живот без читање и книги. Едноставно е невозможно. Сите ги знаеме поволностите од читањето, коешто многу често несвесно нѐ обликува како личности. На интернет пронајдов интересна статија за доблестите на читањето. Писателот Дамон Јанг зборува за шесте доблести на доброто читање и како можеме да го извлечеме најдоброто од книгите кои ги сакаме.

Почнувам со гладта на Албер Ками. Филозофот, писателот и драматургот е роден во францускиот Алжир, живеејќи го поголемиот дел од своето детство во дом без струја и вода. Немал ниту печка, ниту тоалет. И немал татко: неговиот татко бил убиен од шрапнел кога тој бил бебе. Во „Првиот човек“, Ками пишувал за збрчканите раце на неговата мајка Кетрин, скршени од годините поминати во чистење подови и перење облека. Тој го опишувал камшикот на баба му, кој бил употребуван кога тој бил непослушен.

Но, ова не било просто жалење. Ками исто така зборувал за своите детски задоволства: Медитеранското море, мирисот на кал по есенските дождови, фудбалските натпревари, стоичката мажественост на морнарите, па дури и мирисот на урина по баналната канцелариска работа за време на празниците. Една забележителна радост: позајмувањето книги.

Момчињата шетале од библиотеката до главната улица, го читале текстот под уличните светилки, а потоа трчале дома за да читаат под парафинските ламби. Ками напишал дека тој ги сакал „ситните букви кои се распослуваа низ набиените линии, исполнети со зборови и реченици, како оние огромни рустични чинии од кои можеш да јадеш долго и среќно без да ги испразниш.“

Ова е гладта на Ками. Неговиот нагон да се фрли во алжирските бранови или да стои гледајќи ја бурата – ова бил неговиот начин на читање. „Проголтувањето без поделби истовремено правеше да се голта и најдоброто, но и најлошото.“

Ками ги јадел зборовите, а потоа ги варел нивните фантазии на комедијата и хероизмот, метаболизирајќи ги сѐ додека не се претопат во него. Неговата желба за живот го натерала да се бори, да удира, да клоца и да и ги скрши тие повези, со нивниот мирис на мастило и лепак.

Кога го замислувам моето сопствено детство и младост, помеѓу другите работи, кои не се толку важни, може да се каже дека тоа беше бескраен оброк од сите овие книжевни курсеви. Како и Ками, јас бев гладен за зборови исто како што бев гладен за пливање во морето и за пржено пилешко месо, а подоцна и за поглед кон бутовите под училишната клупа. Тоа не беше просто пресметан избор или неутрална желба – тоа беше нагон.

Муабетот ми е дека читањето не е само когнитивна потрага. Читањето секако е интелектуална активност: високо апстрактно достигнување. Но, испреплеткано со целебралното е и висцералното: страста, ентузијазмот, копнежот. Ние читателите сме рационални животни, но сепак сме животни, чии тела се хранат од зборови.

Но, зошто? Зошто ни течат лиги од нови изданија или зошто го паметиме „Магичното далечно дрво“? Читањето нуди искуства. И ова не е мала работа, затоа што животот секогаш вклучува искуства: правење и неправење, глумење и повторно оживување, зборување и реплицирање, да забележуваш и да бидеш забележан. Постоењето е постојано движење помеѓу суштеството и околината, битието и светот, јас и ти. Како и сета уметност, пишаниот збор обезбедува искуство: сензација, чувство и мисла, дава ново единство. Некаква нова форма, нов облик или шаблон.

Иако често го браниме читањето како средство за некаква цел, овие искуства самите по себе се цел. И ако читањето има поволности, тие највеќе се наоѓаат во самото искуство. За да го препознаам мојот чуден однос со успехот, не е доволно да знам за Комсток во „Овозможувајќи аспидистрата да се развива“ на Џорџ Орвел. Морам да ја помирисам неговата прашлива книжарница, да го чујам неговиот крик против парите, да ја почувствувам маснотијата на неговата облека и да ги гледам неговите детски суровости кон неговата девојка Розмери.

Но, овие книжевни искуства не се само тука. Читателот мора да ги претвори знаците во смисла. На тоа мислел Жан-Пол Сартр кога рекол: „Не постои уметност освен за и од другите.“

Читањето е чин на слобода, чин во кој ние слободно и свесно ја преземаме одговорноста да ги претвориме зборовите во светови. Па, како да читаме добро? Во „Уменоста на читањето“, јас тврдам дека ова најдобро се поттикнува со доблестите. Ова звучи затнато, но оригиналниот грчки збор „арете“, едноставно значел „извонредност“: постоеле физички доблести, интелектуални доблести, етички доблести. Тоа е посакуван квалитет на еден лик, а тоа нема никаква поврзаност со чувството за праведност или некаква посебна експертиза.

Доблеста е еден вид на посебен талент: дел од карактерот на човекот кој прави тој да се однесува на вистинскиот начин во вистинското време, вклучувајќи ги и апетитите, чувствата и разумот. Доблеста не е вградена, ниту пак е комплетно непозната за нас.

Аристотел вели: „Доблестите во нас не се појавуваат ниту природно, ниту во спротивност со природата. Природата нѐ прилагодува за да ги примиме, а потоа преку навиките ги усовршуваме.“

Но, потребен е посебен талент. Секоја доблест е средство меѓу екстреми: недостаток и вишок. На пример, кукавички е човек да се откаже од брилијатната кратка приказна „Кинескиот јастог“ на АС Бајат, затоа што ме поттикнува одново да ги разгледам моите предрасуди за уметниците и академиците. Но, глупаво е да продолжам да ја читам ако ми дава самоубиствени идеи. Храброста е средство: Јас го согледувам предизвикот кон моите предрасуди, но продолжувам поради тоа што приказната нуди и естетски награди, интелектуални откритија и емотивна енергија.

Јас ја поделив „Уметноста на читањето“ на шест доблести кои потикнуваат добро читање: љубопитност, трпеливост, храброст, гордост, воздржаност и праведност. Поентата не е да се изрезба камена плоча со листа од доблести, туку да ја споделам мојата визија за најдобриот начин на читање: читање кое ги овозможува најсуптилните, најсликовитите и најразноликите искуства во текот на животот.

Како би можело ова да изгледа? Ова можеби е мојот фаворит: љубопитноста.

Љубопитноста не е класична доблест, но е витална за одличното читање. Како што тврдел Дејвид Хјум, љубопитноста е задоволство во интелектуалниот труд, задоволство коешто многумина од нас го чувствуваат додека го вежбаат својот ум.

Не се работи за истражување за професионални потреби или за естетската возбуда за прозата. Ова е многу специфична когнитивна награда. И она што ја задоволува љубопитноста не е баналниот факт: работите можат да бидат вистински, но тривијални. Љубопитноста бара навидум важни и необични откривања, ако ништо друго, барем за задржување на вниманието.

Одличен пример е аргентинскиот писател Хорхе Борхес, кој секогаш талкал од книга до книга, жанр до жанр, откривајќи ја поврзаноста меѓу нив. Во само еден есеј тој се движи од Цицерон, до Паскал, до Томас Хаксли и Луис Керол.

На овој начин, љубопитноста го шири нашиот видик. Она што на прв поглед изгледа како осамено постигнување, најчесто е извлечено од пошироко платно. Бетмен делува како оригинален културен лик и суперхероите како Зелената стрела или Месечевиот витез се исмејуваат како копии на Бетмен. Но, Бетмен поттекнува од Зоро, Сенката, Ник Картер и од цел еден жанр во кој влегуваат писатели како Едгар Алан По и книжевни ликови како Шерлок Холмс.

За навистина да можеме да го разбереме Бетмен, мора да ги прифатиме овие поголеми вмрежувања и не може да не се каже ништо за пошироките културолошки теми кои прават фашистичкиот одмазник облечен како глодар да изгледа веродостојно.

Љубопитноста е скапоцена затоа што таа бара да дознае од каде дошле работите, како работите би можеле да бидат и со тоа, таа ја зголемува нашата чувствителност кон самото дело. Од сите жанрови, од сите заплети, сите симболи и светови, авторот го избрал баш тоа. Љубопитноста ја остранува харизмата на реалноста.

Овие доблести никогаш не се развиваат сами. Ние сме социјални животни и нашите извонредности се одгледуваат благочестиво – заедно со ривалските идеи за убавина, добрина, правда. Ова е неизмерната цена на книжевните клубови, книжевните групи, книжевните критичари, панели – тие го зголемуваат нашето познавање и запознавање со поинакви погледи, размислувања, забележувања и чувствувања. На еден начин, тие го споделуваат оброкот. Ја напишав „Уметноста на читањето“ токму од оваа причина: таа е придружник на книжевното искуство. Јас велам: „Пробајте го ова. Што вкусувате?“

Мои драги љубители на книги: Добар апетит!

Извор.