„Фаренхајт 451“ од Реј Бредбери е една од најпознатите дистописки книги, која често се става на топ 5 листите со книги како „Храбриот нов свет“, „1984“ и други. Деновиве се одбележуваше годишнина од нејзиното издавање (издадена е на 19 октомври 1953 година), па во таа чест подолу прочитајте го транскриптот на македонски јазик од видеото на TED-Ed, за тоа зошто треба да ја прочитате оваа книга.

„Беше задоволство да се пали. Некакво посебно задоволство да се гледа како огнот алчно ги проголтува нештата, како тие стануваат црни и се менуваат.“ „Фаренхајт 451“ започнува со блажен пожар – и наскоро дознаваме што е тоа се разгорува.

Романот на Реј Бредбери замислува свет во кој книгите се забранети од сите области на животот, а поседувањето на книги, а со тоа и читањето, е забрането. Главниот лик, Монтег, е пожарникар одговорен за уништување на она што останува. Но, додека неговото задоволство се заменува со сомнеж, приказната поставува критични прашања за тоа како да се зачува умот во општество каде слободната волја, самоизразувањето и љубопитноста се под закана.

Во светот на Монтег, масовните медиуми имаат монопол на информациите, бришејќи ја речиси целата способност за независна мисла. Во подземната железница, рекламите излегуваат од ѕидовите. Дома, Милдред, сопругата на Монтег, постојано слуша радио, а три од нивните ѕидови во салонот се обложени со екрани. На работа, мирисот на керозин виси над колегите на Монтег, кои пушат и го навиваат својот механички пес да трча по стаорци за да им помине времето.

Кога ќе се огласи алармот, тие излегуваат од возила во форма на саламандер, понекогаш за да уништат цели библиотеки и да ги запалат до темел. Но, додека тој секојдневно гори томови како „црни пеперутки“, умот на Монтег повремено талка низ шверцуваните книги што се кријат во неговиот дом. Постепено, тој почнува да се сомнева во основата на својата работа. Монтег сфаќа дека секогаш се чувствувал непријатно, но му недостасувале описни зборови за да ги изрази своите чувства во општество каде што дури и изговарањето на фразата „Си беше еднаш“ може да биде фатално.

„Фаренхајт 451“ прикажува свет управуван од надгледување, роботика и виртуелна реалност, визија која се покажа неверојатно одржлива, но исто така зборува и за грижите од тоа време. Романот бил објавен во 1953 година, во екот на Студената војна. Оваа ера поттикна распространета параноја и страв низ родната земја на Бредбери, САД, засилена со потиснување на информации и брутални владини истраги. Особена мета на овој менталитет на лов на вештерки биле уметници и писатели кои биле осомничени за комунистички симпатии.

Бредбери бил вознемирен од оваа репресија на културата. Тој верувал дека тоа претставува опасен преседан за понатамошна цензура и се потсетил на уништувањето на Александриската библиотека и палењето книги за време на фашистичките режими. Тој ги истражувал овие застрашувачки врски во „Фаренхајт 451“, роман чиј наслов е добиен врз основа на точката на горење на хартијата. Точноста на таа температура е доведена во прашање, но тоа не ја намалува позицијата на романот како ремек-дело на дистописка белетристика. Дистописката белетристика како жанр ги потенцира вознемирувачките карактеристики на светот околу нас и ги замислува последиците од нивното доведување до крајност.

Во многу дистописки приказни, владата наметнува ограничувања на неволните поданици. Но, во „Фаренхајт 451“, Монтег дознава дека токму апатијата на масите го предизвикала подемот на сегашниот режим. Владата само профитирала од краткиот распон на внимание и апетитот за безумна забава, сведувајќи ја размената на идеи на пепел.

Со исчезнувањето на културата, по неа следуваат фантазијата и самоизразувањето. Дури и начинот на кој луѓето зборуваат е краток, како на пример кога шефот на Монтег, капетан Бити, го опишува брзиот подем на масовната култура: „Заврти ја побрзо лентата, Монтег! Клик? Сликај? Така! Штрак, овде онде, брзо, побрзо, нагоре, надолу, одблизу, оддалеку, зошто, како, кој, каде? Така! Уф! Бенг! Трес! Шлап. Бинг, бонг, бум! Крати, крати, крати-крати-крати! А политиката? Една колона, две реченици, наслов! Ненадејно, сè исчезнува од паметењето.” Во овој празен свет, Монтег учи колку е тешко да се пружи отпор кога не останало ништо за кое може да се држи. Севкупно, „Фаренхајт 451“ е портрет на независната мисла која е на работ на истребување и парабола за општеството кое е соучесник во сопственото согорување.

Во продолжение погледнете го и видеото: